Recensie: Jessica Uijttewaal
In het speciale Studio 100 pop up theater in Puurs (België) was het afgelopen zondag tijd voor een dubbele première van het theaterspektakel ’40-’45. Het verhaal draait om de broers Staf en Louis die tijdens de Tweede Wereldoorlog ieder hun eigen keuze maken en zo tegenover elkaar komen te staan. We maken mee welke gevolgen dit heeft voor hun leven en de sterke band die ze samen hebben.
Vanwege het drukke speelschema wordt er gewerkt met een dubbele cast. Normaal gesproken worden de rollen van de beide broers wel steeds vertolkt door dezelfde acteurs, namelijk Jonas van Geel (Louis) en Jelle Cleymans (Staf). Hun ouders worden gespeeld door Peter van de Velde en Marleen Merck of door Lucas van den Eynde en Ann Tuts. De broers Staf en Louis groeien op in een warm en hecht gezin. Zowel vader Emiel als moeder Anna zijn actief geweest in de Eerste Wereldoorlog, hij vocht in de loopgraven en zij was verpleegster. Ze zijn dan ook niet bijster enthousiast wanneer de Duitsers het nodig vinden om intrek te nemen in hun huis. Zo komen de beide broers ook in aanraking met de bezetters en Staf kiest uiteindelijk voor die kant, tot grote verbijstering van zijn ouders. Door deze keuze komt hij ook recht tegenover zijn broer Louis te staan, die ervoor kiest om in het verzet te gaan. In het verhaal worden we meegenomen in de gevolgen die dit heeft voor hun leven.
Jonas van Geel en Jelle Cleymans overtuigen als de twee broers en de dilemma’s waar ze tegenaan lopen, zowel zang als spel zijn dik in orde. Wanneer de beide broers samen zingen, passen de stemmen erg mooi bij elkaar, wat zeker een toevoeging is. Ook de rest van de cast levert sterke prestaties in hun zang en acteerwerk. Bij de ensemble-stukken is te horen dat ook daar flink aandacht aan is besteed, de meerstemmige samenzang is erg mooi en komt dan ook goed binnen bij het publiek. Wat ook zeker een toevoeging is, zijn de instrumentale stukken. De muziek van Will Tura en Steve Willaert neemt je mee in het verhaal en blijft je vasthouden.
De voorstelling is te zien in een speciaal ingerichte zaal van 70 bij 100 meter en 25 meter hoog. In deze ruimte staan acht tribunes die afzonderlijk van elkaar kunnen bewegen over het speelvlak. Vanwege deze draaiende tribunes is het zo goed als onmogelijk om dan het geluid in de ruimte overal hetzelfde te laten zijn. Er is daarom gekozen om het geluid via koptelefoons aan het publiek te laten horen. Mijn eerste gedachte was dat dit weleens heel oncomfortabel zou kunnen zijn, maar dat is totaal niet zo. Na korte tijd merk je niet eens meer dat je de koptelefoon op hebt, het is de juiste oplossing voor het geluid bij deze bijzondere opstelling van de tribunes. Enige minder comfortabele waren de stoeltjes, dat was dan ook het enige minpuntje dat te horen was van het publiek na afloop. Daar had iets meer aandacht naar uit mogen gaan, het haalt je soms uit de concentratie, waar je geen last van zou hebben als je iets comfortabeler zou kunnen zitten.
Het bewegen van de tribunes heeft wel absolute meerwaarde voor dit theaterstuk. Zo beweeg je als publiek soms mee met de scene of draai je om de spelers heen, wat een mooie dynamiek en filmisch idee geeft. Op deze manier kan het speelvlak ook verkleint worden bij bepaalde stukken, zodat het niet steeds in de grote ruimte plaatsvindt. Hier is duidelijk goed over nagedacht en het is vervolgens perfect uitgevoerd. Het gevaar van een groot speelvlak is dat scenes op kunnen gaan in de ruimte, maar dat is op deze manier niet aan de orde. Er is een mooie balans in het gebruik van de theaterzaal. Zo is de ruimte soms compleet gevuld, zoals in de Sportpaleis-scene, maar soms staan er maar twee mensen op het toneel. Ook dan is er de juiste intimiteit die nodig is om mee te gaan en mee te voelen met de personages.
De voorstelling bevat, naast het bijzondere element van de draaiende tribunes, spectaculaire effecten. Om deze goed te kunnen beleven wanneer u de voorstelling ziet, ga ik hier geen dingen over prijs geven, maar u kunt me op mijn woord geloven dat het zeer zeker de moeite waard is. De LED-schermen zijn goed en effectief gebruikt en de bewegende decordelen zullen u verrassen.
Deze voorstelling is niet alleen de moeite waard, vanwege de effecten, maar elk detail klopt. Aan alles is gedacht en overal is de juiste aandacht aan besteed. Over elke stap die een castlid maakt, of het nu een hoofdrolspeler of een ensemble-lid is, is nagedacht en alles gebeurt met een reden. Ook aan de kostuums is de verdiende aandacht besteedt, niet alleen de kleding van hoofdcast, maar ook die ensemble-leden is tot in de puntjes verzorgd.
Het verhaal gaat verder dan alleen de beide broers. Het laat zien welke invloed de oorlog heeft gehad op de mensen in de samenleving. Dat het op meerdere manieren gezinnen verscheurde. Er zijn meerdere momenten in de voorstelling dat je je ineens beseft dat dit niet zomaar gespeeld is, maar dat dit ook daadwerkelijk gebeurd is. Dat maakt de voorstelling extra indrukwekkend. Met name het stuk waar Joden aankomen bij een vernietigingskamp is me bijgebleven, het ijzingwekkende geschreeuw bij het scheiden van de gezinnen ging door merg en been, het idee dat dit mensen echt gebeurd is, is bijna ondenkbaar. Tegelijk is dit één van de redenen dat deze verhalen verteld moeten blijven worden, omdat het bijna ondenkbaar is. Door het zo vorm te geven en visueel te maken, dringt het nog heviger door dat dit zich niet meer mag herhalen en we er alles aan moeten doen om dat te voorkomen. Dit maakt het ook mooi dat er schoolvoorstellingen gespeeld worden, deze schoolgeneratie is de eerste die de verhalen van de oorlog niet meer uit eerste hand hebben gehoord,. Zij zullen, waarschijnlijk, geen opa en oma meer hebben die de oorlog (bewust) heeft meegemaakt. Aan de generaties daarna is het dan ook de taak om deze verhalen levend te houden.
Het blijft belangrijk dat deze verhalen verteld blijven worden en dat wij blijven leren van de geschiedenis, zodat dit zich niet zal herhalen. Ook nu er nog weinig mensen zijn die het uit eerste hand kunnen doorgeven aan de jongere generaties. Misschien wel juist daarom is het van groot belang deze verhalen levend te houden. Studio 100 neemt hierin met ’40-’45 haar taak serieus en ik ben ervan overtuigd dat deze voorstelling op een ieder, uit welke generatie dan ook, veel indruk zal maken.
De kaarten voor het theaterspektakel gaan hard, maar gelukkig is de speelperiode al verlengd, dus u heeft nog alle gelegenheid om dit te gaan zien. Voor kaarten en meer informatie kunt u terecht op www.40-45.live