Tekst: Jessica Uijttewaal
Na twee zomers succesvol gespeeld te hebben in Veenhuizen, komt Het Pauperparadijs deze zomer naar Amsterdam en wel in Theater Carré. Het Pauperparadijs is een theaterspektakel dat gebaseerd is op het boek van Suzanna Jansen. In het boek gaat ze op zoek naar haar familiegeschiedenis en stuit hier op een belangrijke, maar vergeten, gebeurtenis uit de Nederlandse geschiedenis. De hoofdrolspelers uit het verhaal, Theunis en Cato, zijn de betovergrootouders van Suzanna. We volgen hen en stappen zo in het leven van twee eeuwen geleden.
Aalmoezeniersweeshuis Amsterdam
Al speelt het verhaal zich grotendeels af in Veenhuizen in Drenthe, het verhaal begint in Amsterdam, in de Jordaan. Hier stond aan de Prinsengracht het Aalmoezeniersweeshuis waar veel wezen en verlaten kinderen uit Amsterdam en omgeving verblijven. Sommige zijn wees, anderen hebben wel ouders, maar die kunnen niet voor ze zorgen en hebben ze daar gebracht. In 1826 worden onaangekondigd al deze kinderen vanuit het weeshuis gedeporteerd naar Veenhuizen. Om een opstand te voorkomen, ondanks dat ze in het weeshuis zaten hadden vele kinderen nog familie in Amsterdam, gebeurde dit ’s nachts. De kinderen stond een barre tocht van dagen te wachten. Tegenwoordig lijkt Drenthe dichtbij, maar destijds was dat een heel ander verhaal. Dagen waren ze onderweg, een tocht die onder meer ook over de Zuiderzee voer, een tocht die niet iedereen kon overleven.
Johannes van den Bosch
Hoe hard en onmenselijk dit ook allemaal klinkt, de inzet van deze gebeurtenis was dat niet. Het ontstond allemaal met de overtuiging van Johannes van den Bosch, die een plan had gemaakt om de armoede in twaalf jaar te bestrijden, sterker nog, uit te roeien. Hiervoor werden in Veenhuizen gestichten gebouwd om armen, de paupers, te heropvoeden, zodat ze niet meer zouden bedelen, maar beschaafde burgers zouden worden die in hun eigen onderhouden konden voorzien. Hiervoor moesten zij uit hun dagelijkse omgeving gehaald worden, om te zorgen dat ze niet snel zouden teruggaan naar hun oude leven. Helaas werkte het niet uit, zoals van den Bosch bedoeld had. Hij had gedacht dat hij deze paupers en landlopers met tucht en discipline zou kunnen drillen tot de beschaafde burgers die hij voor ogen had. Deze omgang had echter de uitwerking dat mensen niet gewend waren om voor zichzelf te denken en te zorgen, alle zelfstandigheid was ze ontnomen. Dit resulteerde erin dat zij niet voor zichzelf konden zorgen en in hun eigen levensonderhoud konden voorzien, wanneer zij het gesticht verlaten hadden. Ze waren geen eigen verantwoordelijkheid en initiatief gewend. Het hele project was gestart met goede bedoelingen en ideële motieven, maar had jammer genoeg een fatale afloop.
Uiteindelijk kreeg Veenhuizen zo’n slechte naam, dat iedereen die daarvandaan kwam dat probeerde te verzwijgen, om niet direct met de nek aangekeken te worden door de omgeving. Als mensen wisten dat je uit Veenhuizen kwam, was de kans om een nieuw leven op te bouwen eigenlijk niet meer aanwezig. De schaamte voor armoede was zo groot dat men het verzweeg. Dit is ook één van de verbindingen van het verhaal naar de hedendaagse tijd. Nog steeds spreken we niet graag over armoede, terwijl weinig geld hebben niets te maken heeft met wie je bent. Ook arme mensen en de paupers uit de geschiedenis hebben een verhaal te vertellen, zij zijn niet dom, maar worden vaak te snel aan de kant gezet. Hoe mooi is het dan, dat met Het Pauperparadijs deze mensen alsnog een stem krijgen.
Verbinding met het heden
Regisseur Tom de Ket laat weten dat hij graag stukken maakt met een maatschappelijke urgentie en dat is ook bij Het Pauperparadijs van toepassing. De kloof tussen arm en rijk in onze wereld lijkt alleen maar groter te worden. Het verhaal is niet alleen belangrijk, omdat het deel uitmaakt van de Nederlandse geschiedenis, maar ook omdat het vandaag de dag nog van belang is. Wellicht kunnen we er nog iets van leren. Zoals Suzanna Jansen mooi zei:”De geschiedenis is een spiegel.”
Het decor is uiteraard anders dan in Veenhuizen. Het speeloppervlak, de binnenplaats van het Derde Gesticht, was daar vele malen groter dan in Theater Carré. Een mooie uitdaging voor Michiel Voet om het decor minstens zo indrukwekkend te maken. Als we de plannen bekijken in miniatuurvorm, dan lijkt hem dat gelukt. Met projecties op decorstukken en grote letters als onderdeel van het decor maakt het een mooie indruk. In de letters vinden we de woorden terug die op de gebouwen en huizen in Veenhuizen staan, zoals “Werk en bid”en “Discipline”.
De acteurs
Dan de cast, daar is ook iets veranderd. Omdat er een groot aantal voorstellingen per week gespeeld zal gaan worden, wordt er gewerkt met een dubbele cast. Voor elke hoofdrol zijn twee acteurs beschikbaar, waarvan een aantal ook al meespeelden in Veenhuizen, zoals Dragan Bakema, Steijn de Leeuwe, Paul Kooij en Margreet Boersbroek. Waar eerder gewerkt werd met een ensemble van plaatselijk talent, is nu een professioneel ensemble gecast. Tom de Ket vroeg ze spontaan een stukje te laten horen en met maar twee dagen repetitietijd klonk dit al indrukwekkend, dat beloofd wat. De muziek is deze keer ook weer van Marielle Woltring, ook bekend als Lavalu, die voor deze serie voorstellingen ook nog nieuwe nummers schreef.
Na twee succesvolle zomers in Veenhuizen, voorzie ik ook een succesvolle zomer in Amsterdam voor Het Pauperparadijs. Een voorstelling waar met veel passie en toewijding aan gewerkt wordt door zowel creatives als cast. Wacht niet te lang met het bestellen van uw kaarten, want de kaarten vliegen de deur uit. Gelukkig is er nu al een extra week geboekt, die vanaf aanstaande maandag in de verkoop gaat. In Veenhuizen was er een wachtlijst, zorgt u vooral dat u deze voorkomt door snel uw kaarten te boeken.
Meer informatie over de cast en de voorstelling, kunt u vinden op hetpauperparadijs.nl
