Recensie: Mieke van der Raay
Afgelopen zaterdag, 15 juni, was in de Koninklijke schouwburg in Den Haag de première van Amadeus. Deze voorstelling is een co-productie van het Nationale Theater en de Theateralliantie in samenwerking met Opera2day en wordt geregisseerd door Theu Boermans.
In Amadeus volgen we het verhaal van hofcomponist Antonio Salieri. Deze is vanaf de eerste minuut bezeten van obsessieve jaloezie als hij de jonge Wolfgang Amadeus Mozart, hoort spelen. Hij kan niets anders dan erkennen dat Wolfgang een genie is met een eindeloze inspiratie voor muziek. Salieri gaat niets uit de weg om Amadeus te kakken te zetten, te vernederen en te zorgen dat deze genie niet erkend wordt door de keizer. Het gaat zelfs zover dat hij de lieftallige vrouw van Amadeus verleidt en chanteert.
Het stuk is al veertig jaar oud, maar is in deze versie in een modern jasje gestoken met eigentijdse problematiek van subsidies en talenten die moeten opboksen tegen de gevestigde orde. Zelfs de term #metoo komt erin voor. In de voorstelling wordt een fundamentele discussie gevoerd over de functie van kunst; moeten de kunsten het eeuwige uitbeelden of het tijdelijke? Wat is kunst? Waarom wordt er wel subsidies gegeven aan klassieke muziek, maar niet aan musical. Dit alles zit verweven in het verhaal van Amadeus.
Het verhaal laat zien dat waanzin en genialiteit vlak bij elkaar liggen. Dat Wolfgang Amadeus Mozart een apart type was weten we allemaal. Sander Plukaard weet dit tot in de kleinste nuance perfect te spelen, hij is in alle facetten Amadeus; gestoord, maar ook een lieftallige echtgenoot, met een poepfetisch. Mark Rietman is fenomenaal in zijn vertolking van hofcomponist Salieri. Yela de Koning speelt Constanze Weber, het meisje waar Amadeus zijn zinnen heeft op gezet en waar hij uiteindelijk mee trouwt. Trouw blijven aan haar is een ander verhaal, daar heeft hij nog nooit van gehoord. Yela, is komisch en speelt natuurlijk. Ze weet verschillende emoties in je op te wekken; het ene moment voel je liefde voor haar, even later medelijden en het volgende moment denk je “Wat een dom ding is het”. Verder is daar nog de keizer, Vincent Linthorst speelt een man die niets van kunst begrijpt, maar doet alsof. Gottfried van Swieten, gespeeld door Jaap Spijkers, is de voorzitter van de Raad voor Cultuur, Johann Von Strack, een rol van Yamill Jones, is minister van Kunsten en Wetenschappen en Esther Scheldwacht zien we als Franca Orsini-Rosenberg, interdant van de Nationale Opera. Deze personen hebben allen iets te zeggen over kunst in welke vorm dan ook en maken hun mening hierover dan ook duidelijk. Lucie Chartin die we zien als Katherina Cavalieri, de protegé van Salieri, zingt fenomenaal. Lisa Zweerman en Teun Donders als de fluisteraars, zijn toch wel de komische noot en weten je elke keer weer te verrassen, in welke hoedanigheid dan ook.
Al zitten er veel clichés in de voorstelling en is het best wel een lange zit van drie uur (inclusief pauze), toch blijf je je elke seconde verbazen naar wat een genialiteit je zit te kijken. De twist zijn soms zo subtiel gevonden dat je niets anders kan doen dan op het puntje van je stoel te zitten en bijna ademloos zit te kijken. Soms komen de spelers weer uit de zaal of gaan ze in het publiek zitten, je blijft je gewoon verbazen. Het orkest heeft een actieve rol. Zij zijn dan ook speciaal gecast op het feit dat zij lopend op hun instrumenten kunnen spelen. Zij zijn niet alleen de orkestleden, maar ook de figuranten. Het decor is sereen, de grote glazen bak op het toneel, is het ene moment het huis van Salieri en het andere moment het huis van Mozart. Deze bak schuift naar voren indien noodzakelijk voor het verhaal. Dan is er nog een koor van veertig mannen en vrouwen, die diverse malen het verhaal komen versterken. In elke stad waar de voorstelling speelt is het een ander koor.
Zoals bij iedere voorstelling, valt er over smaak te twisten, maar in dit geval, kan je alleen maar oordelen dat je naar iets heel geniaals hebt zitten kijken met een fantastische cast en uiteraard met de fenomenale muziek van Wolfgang Amadeus Mozart.
